Jadranko Deretić: ŽIVOT I ULOGA TRUTOVA U ZAJEDNICI PČELA

Kakva je uloga trutova u košnici sem oplodnje matice, često je tema rasprave među stručnom pčelarskom javnošću gdje su mišljenja po ovom pitanju su vrlo suprotstavljena i podijeljena. Dok jedni tvrde da trutovi imaju sposobnost da emituju određenu količinu toplote i da tako indirektno učestvuju u održavanju povoljnih mikro klimatskih uslova u košnici, drugi se apsolutno ne slažu sa takvim tvrdnjama, jer smatraju da one nisu naučno utemeljene.Trutovi su pčelinje jedinke muškog spola, koji se rađaju partenogenezom iz neoplođenih matičnih jajašaca (partenogeneza-mogućnost razmnožavanja jedinki bez učešća mužjaka). Po svojim prirodnim osobinama, oni su jedinstveni mužjaci u čitavom životinjskom svijetu.

Trutovi su sasvim sigurno najdobrodušnija bića koja se uopšte mogu sresti u prirodi.

Oni se nikad i ni oko čega ne bore, ni oko teritorije, ni hrane, ni ženke, ni bilo čega drugog.

Trutovi su sezonski-povremeni članovi u pčelinjoj zajednici. Nihov broj u pčelinjem društvu je varijabilan i u normalnim okolnostima trebalo bi da se kreće negdje oko 1% od ukupnog broja svih njegovih članova.

U pčelinjem društvu u kome se život odvija sasvim normalno i uobičajeno, prisustvo trutova je biološki apsolutno neophodno.Obzirom da svaki član pčelinjeg duštva ima određenu ulogu, osnovna uloga trutova jeste da oplode mladu nesparenu maticu i tako obezbijede uslove za biološko produženje vrste, što u svemu i potpuno opravdava svrhu njihovog postojanja.

Sam čin oplodnje, odnosno sparivanja sa mladom neoplođenom maticom mogu obaviti samo najsposobniji, najbrži i najvitalniji, trutovi.
Ova činjenica predstavlja prirodni oblik selekcije, koji garantuje da će se u biološko naslijeđe budućeg radiličkog potomstva mlade matice prenijeti visoko kvalitetan genetski potencijal.

Razvojni ciklus truta traje 24 dana, od čega 3 dana u obliku jajašca, 7 dana u larvenom stadijumu i ostatak vremena do izlijeganja u stadijumu lutke.

Trutovi su lako uočljivi i gotovo nemoguće je ne prepoznati ih, jer im je spoljašnji izgled poseban i vrlo specifičan. Tijelo im je zdepasto, zaobljeno, veličine 15 do 17 mm i prekriveno je finim dlačicama. Tjelesna masa odraslog imaga je oko 0,2 g, a prosječno žive između pet i šest nedjelja.

Rizik za prenos bolesti

Trutovi su odlični letači, imaju snažna i dobro razvijena krila i odlično se orjentišu u vazduhu. Pri povoljnim meteorološkim uslovima mogu razviti brzinu leta, i do čak 50 km/h. Trutovi su vrlo rado prihvaćeni u svakoj pčelinjoj zajednici tokom cijelog pašnog perioda. Oni se slobodno kreću i ulaze u bilo koju košnicu, jer im stražarice uopšte ne brane ulazak. Obzirom da trutovi slobodno ulaze u sve košnice, oni predstavljaju priličan rizik u smislu prenošenja i širenja pčelinjih bolesti i pčelinjih parazita.

Prestankom pašnog perioda, kada više nema objektivnih bioloških razloga za njihovim prisustvom u košnicama, počinje i njihova eliminacija. Pčele tada počinju da ih progone, istjeruju i silom izbacuju iz staništa.
Taj postupak počinje tako što ih najprije radilice protjeruju na krajnje ramove, gdje se u to doba nalazi zapečaćen med.

Iscrpljivanje glađu

Pošto se trutovi ne mogu sami hraniti, pčele ih tako prvo iscrpljuju glađu, sve do njihove potpune iznemoglosti, a potom ih jednostavno izvlače i izbacuju van košnice.
Kakva je uloga trutova u košnici sem oplodnje matice, često je tema rasprave medju stručnom pčelarskom javnošću gdje su mišljenja po ovom pitanju su vrlo suprotstavljena i podijeljena. Dok jedni poznavaoci pčelarske struke tvrde, da trutovi imaju sposobnost da emituju određenu količinu toplote i da tako indirektno učestvuju u održavanju povoljnih mikro klimatskih uslova u košnici, te grijanju legla i pospješivanju dozrijevanja nektara, drugi se apsolutno ne slažu sa takvim tvrdnjama, jer smatraju da one nisu naučno utemeljene. Međutim, zaista i jedne i druge tvrdnje nisu dovoljno naučno dokazane i jasno je da su zasnivane isključivo na pretpostavkama. Ulogu trutova u pčelinjoj zajednici nauka nije potpuno objasnila, kao i mnoge druge detalje iz života pčela.

Sve naprijed iznijeto u vezi sa trutovima, odnosi se na pčelinja društva u kojima vladaju normalni, uobičajeni uslovi života.

Međutim, ponekad splet određenih okolnosti uslovi da u pčelinjoj zajednici zavlada i drugačije stanje od uobičajenog normalnog.

Prekobrojnost trutova – signal da nešto nije u redu

Kada u košnici ne vlada to redovno, normalno, uobičajeno stanje, ono se može umnogome detektovati i po nespecifičnom ponašanju ili prekobrojnom prisustvu trutova. Tako na primjer, kada je u košnici primjetna izrazita pojava prekobrojnosti trutova, onda svakako mora posumnjati da u košnici nešto zaista nije u redu.

Takva pojava je moguća ukoliko je eventualno došlo do potrošenosti biološkog kapaciteta matice, ili pripreme pčelinje zajednice za ulazak u rojidbu, ili ukoliko u pčelinjem staništu preovladava previše staro i deformisano saće, itd.

Prekobrojnost trutova u pčelinjoj zajednici je svakako loša i negativna pojava koja ima određene negativne efekte. Oni se manifestuju i kroz povećanu potrošnju zaliha hrane, uzaludni angažman i nepotrebno iscrpljivanje pčela radilica na njihovom odgoju, a kasnije i na njihovom izdržavanju, ishrani, pa ako hoćemo i na njihovoj eliminaciji kad za to dođe vrijeme, što za radilice nije nimalo lak i jednostavan posao. (BHPČELAR)